ﻭﺭﻭﺩ ﺁﺭﯾﺎﯾﯽ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺍﯾﺮﺍﻥ
ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ ﻧﺨﺴﺖ ﻫﻨﺪﻭﺍﺭﻭﭘﺎﺋﯿﺎﻥ ﻭﻟﮕﺎ ﺩﺭ ﻫﺰﺍﺭﻩٔ ﺩﻭﻡ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﻣﯿﻼﺩ ﻭﺍﻗﻌﻪٔ ﻣﻬﻢ ﺁﺳﯿﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ، ﻇﻬﻮﺭ ﻋﻨﺎﺻﺮﯼ ﺍﺯ ﺗﺒﺎﺭ ﻫﻨﺪﻭﺍﺭﻭﭘﺎﯾﯽ ﺩﺭ ﻣﯿﺎﻥ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﺑﻮﻣﯽ ﺑﻮﺩ. ﻫﻨﺪﻭﺍﺭﻭﭘﺎﺋﯿﺎﻥ ﺯﺍﺩﮔﺎﻩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﻏﻠﺐ ﺩﺷﺖﻫﺎﯼ ﺍﻭﺭﺍﺳﯽ ﻭﺍﻗﻊ ﺩﺭ ﺟﻨﻮﺏ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﺑﻮﺩ ﺍﺣﺘﻤﺎﻻً ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﻓﺸﺎﺭ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﺩﯾﮕﺮ ﺗﺮﮎ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺩﻭ ﺩﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪﻧﺪ. ﯾﮏ ﺩﺳﺘﻪ ﺩﺭﯾﺎﯼ ﺳﯿﺎﻩ ﺭﺍ ﺩﻭﺭ ﺯﺩﻩ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻋﺒﻮﺭ ﺍﺯ ﺑﺎﻟﮑﺎﻥ ﻭ ﺑﺴﻔﻮﺭ ﺑﻪ ﺁﺳﯿﺎﯼ ﺻﻐﯿﺮ ﺩﺭﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﺩﺭ ﻣﯿﺎﻥ ﻣﻠﻞ ﺁﺳﯿﺎﻧﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﺗﺤﺎﺩﯾﻪٔ ﻫﯿﺘﯿﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ. ﺷﻌﺒﻪٔ ﺷﺮﻗﯽ ﻫﻨﺪﻭﺍﯾﺮﺍﻧﯽ ﺩﺭ ﺳﻤﺖ ﺷﺮﻕ ﺩﺭﯾﺎﯼ ﺧﺰﺭ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮﺩﻩ، ﯾﮏ ﺩﺳﺘﻪ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮﺍً ﻣﺮﮐﺐ ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﯽ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﺗﺎ ﺍﻧﺤﻨﺎﯼ ﺭﻭﺩ ﻓﺮﺍﺕ ﭘﯿﺶ ﺭﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﻫﻮﺭﯾﺎﻥ ﺑﻮﻣﯽ ﻣﻤﺰﻭﺝ ﮔﺮﺩﯾﺪ ﻭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﯽ ﻣﯿﺘﺎﻧﯽ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺩﺍﺩﻧﺪ.[۱] ﺳﻨﮓﻧﺒﺸﺘﻪٔ ﻣﯿﺘﺎﻧﯽ ، ﺑﺎﺯﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺯ ﺳﺪﻩٔ ﭼﻬﺎﺭﺩﻫﻢ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﻣﯿﻼﺩ، ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽﺗﺮﯾﻦ ﺳﻨﺪ ﻣﮑﺘﻮﺏ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎﯼ ﻫﻨﺪ ﻭ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺯﺑﺎﻥﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﻭ ﻧﯿﺰ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ ﺗﯿﺮﻩﻫﺎﯼ ﺁﺭﯾﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺁﺳﯿﺎﯼ ﻣﯿﺎﻧﻪ ﻭ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻭ ﻫﻨﺪ ﺍﻫﻤﯿﺖ ﺑﯿﺶ ﺍﺯ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺩﺍﺭﺩ. ﻣﺠﻤﻮﻋﻪٔ ﻗﺮﺍﯾﻦ ﺣﺎﮐﯽ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺘﺎﻧﯽﻫﺎ ﻗﺒﯿﻠﻪﺍﯼ ﺍﺯ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﺁﺭﯾﺎﯾﯽ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﺟﺪﺍﯾﯽ ﻫﻨﺪﯾﺎﻥ ﻭ ﺍﯾﺮﺍﻧﯿﺎﻥ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﺟﺪﺍ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﻣﯿﺎﻧﺮﻭﺩﺍﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺳﻠﺴﻠﻪٔ ﺷﺎﻫﯽ ﺑﻨﯿﺎﻥ ﺍﻓﮑﻨﺪﻩﺍﻧﺪ.[۲] ﺍﻗﻮﺍﻡ ﺁﺭﯾﺎﯾﯽ ﻧﻮﺍﺣﯽ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺩﺭﯾﺎﭼﻪ ﺑﺎﻟﺨﺎﺵ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﺗﺎﺯﻩٔ ﻫﻨﺪﻭﺍﯾﺮﺍﻧﯽ ﻭ ﻟﻘﺐ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﺁﺭﯾﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﮔﺮﻭﻩﻫﺎﯼ ﻗﻮﻣﯽ-ﺯﺑﺎﻧﯽ ﻣﻌﯿﻨﯽ ﺍﺯ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﻫﻨﺪ ﻭ ﺍﺭﻭﭘﺎﯾﯽ ﺯﺑﺎﻥ ﺍﻃﻼﻕ ﺷﺪﻩﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﺩﺭﺍﺯ ﺩﺭ ﺟﻨﻮﺏ ﺷﺮﻗﯽ ﺯﯾﺴﺘﮕﺎﻩ ﻫﻨﺪﻭﺍﺭﻭﭘﺎﺋﯿﺎﻥ ﺩﺭ ﻧﺎﺣﯿﻪﺍﯼ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺷﺮﻕ ﺑﻪ ﺩﺭﯾﺎﭼﻪ ﺑﺎﻟﺨﺎﺵ ﻭ ﺍﺯ ﻏﺮﺏ ﺑﻪ ﻧﻮﺍﺣﯽ ﻏﺮﺑﯽ ﻭﻟﮕﺎ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺩﺍﺷﺘﻪ، ﮐﻨﺎﺭ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﺯﯾﺴﺘﻪﺍﻧﺪ. ﺁﻧﺎﻥ ﺯﺑﺎﻧﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻭﺍﺣﺪ ﻭ ﺩﯾﻦ ﻭ ﺁﺋﯿﻨﯽ ﺳﺎﺩﻩ ﻭ ﺗﺎ ﺣﺪ ﺯﯾﺎﺩﯼ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ. ﺁﺭﯾﺎﺋﯿﺎﻥ ﯾﺎ ﻫﻨﺪﻭﺍﯾﺮﺍﻧﯿﺎﻥ ﻣﺮﮐﺐ ﺍﺯ ﺳﻪ ﺩﺳﺘﻪٔ ﻣﻬﻢ ﺑﻮﺩﻧﺪ: * ﻣﺮﺩﻡ ﻫﻨﺪﻭﺁﺭﯾﺎﯾﯽ : ﮐﻪ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺭﻫﺴﭙﺎﺭ ﺳﺮﺯﻣﯿﻨﯽ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻧﺎﻡ ﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ. * ﺍﻗﻮﺍﻡ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ : ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﺭﻫﺴﭙﺎﺭ ﺍﯾﺮﺍﻧﻮﯾﺞ ﯾﺎ ﻧﺎﺣﯿﻪٔ ﺧﻮﺍﺭﺯﻡ ﺷﺪﻧﺪ. ﻧﮑﺘﻪﺍﯼ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﺍﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﻫﺰﺍﺭﻩٔ ﺳﻮﻡ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﻣﯿﻼﺩ، ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ ﮐﻠﯽ ﺑﻪ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﻗﻮﯼ ﺩﺭ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ ﺷﺮﻗﯽ ﺷﺎﺧﻪٔ ﻫﻨﺪﯼ ﻭ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻋﻤﺪﻩ ﺩﺭ ﺷﺮﻕﻭﻟﮕﺎ ﻭ ﺷﻤﺎﻝ ﺭﻭﺩ ﺍﻭﺭﺍﻝ ﻣﯽﺯﯾﺴﺘﻨﺪ. * ﺳﮑﺎﻫﺎ :ﺍﯾﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺩﺭ ﺑﻘﯿﻪٔ ﺟﻮﺍﻧﺐ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎ ﺷﺎﺧﻪٔ ﻫﻨﺪﯼ ﻭ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ. ﺯﯾﺴﺘﮕﺎﻩ ﺍﺻﻠﯽ ﺍﯾﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﻫﺰﺍﺭﻩٔ ﺳﻮﻡ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﻣﯿﻼﺩ ﺩﺭ ﺟﻨﺎﺡ ﺷﺮﻗﯽ ﺳﺮﺯﻣﯿﻦ ﻫﻨﺪ ﻭ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽﻧﺸﯿﻦ، ﯾﻌﻨﯽ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭﻩﻫﺎﯼ ﺑﺎﻟﺨﺎﺵ ﺗﺎ ﻣﺸﺮﻕ ﻭ ﺷﻤﺎﻝ ﻧﺎﺣﯿﻪٔ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ ﺑﻮﺩﻩﺍﺳﺖ.[۳] ﻣﺴﯿﺮﻫﺎﯼ ﺍﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩٔ ﻣﺴﯿﺮﻫﺎﯼ ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ ﻃﻮﺍﯾﻒ ﻣﻬﻢ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﻓﻼﺕ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺑﻪ ﻣﺎﺩ ﻭ ﭘﺎﺭﺳﻪ ﺷﺪﻧﺪ، ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻧﻈﺮ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺍﺳﺖ.ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺷﻤﺎﻝ ﻏﺮﺑﯽ ﻭ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﺑﺮﺧﯽ ﺍﺯ ﻣﺤﻘﻘﺎﻥ ﺣﺘﯽ ﺑﺮﺧﯽ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺍﯾﺮﺍﻧﻮﯾﺞ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﯿﻪٔ ﺧﻮﺍﺭﺯﻡ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻣﯽﺩﺍﻧﻨﺪ، ﻣﺴﯿﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﮔﺮﻭﻩ ﺑﺰﺭﮒ ﺁﺭﯾﺎﯾﯽ ﺭﺍ ﺷﻤﺎﻝ ﺩﺭﯾﺎﯼ ﺧﺰﺭ ، ﻗﻔﻘﺎﺯ ، ﻭ ﺳﭙﺲ ﻏﺮﺏ ﻓﻼﺕ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺗﺼﻮﺭ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. ﺑﺮﺧﯽ ﺍﺯ ﺩﻻﯾﻞ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭﺍﻥ ﺍﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺍﺳﺖ. * ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﺍﯾﺮﺍﻧﻮﯾﺞ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﺤﻞ ﻭﺍﻗﻌﯽ ﺧﻮﺩ ﺑﻪﺁﺫﺭﺑﺎﯾﺠﺎﻥ ﻋﺪﻩ ﺍﯼ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻓﮑﺮ ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ ﮐﻪ ﺍﺻﻮﻻً ﺷﺎﯾﺪ ﻣﻬﺎﺟﺮﺗﯽ ﺻﻮﺭﺕ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺩﺭ ﭼﻬﺎﺭ ﺩﯾﻮﺍﺭﯼ ﻓﻼﺕ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪﺍﺳﺖ. * ﺳﺮﺭﺍﺳﺖﺗﺮﯾﻦ ﺭﺍﻩ ﻣﯿﺎﻥ ﺩﺷﺖﻫﺎﯼ ﺍﻭﺭﺍﺳﯽ ﻭ ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ ﻭ ﭘﺎﺭﺳﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﺍﻩ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﺍﺳﺖ. * ﻭﺭﻭﺩ ﻭﺍﻗﻌﯽ ﺑﻌﻀﯽ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺁﺭﯾﺎﯾﯽ ﺍﺯ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﻫﺰﺍﺭﻩٔ ﺳﻮﻡ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﻣﯿﻼﺩ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﺑﻪ ﺁﺳﯿﺎﯼ ﺻﻐﯿﺮ ﻭ ﻏﺮﺏ ﻓﻼﺕ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻭ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﮔﺬﺍﺷﺘﻦ ﺑﺮﺧﯽ ﺁﺛﺎﺭ ﻭﺟﻮﺩﯼ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﻭ ﭘﺮﺍﮐﻨﺪﻥ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﺍﺳﺎﻣﯽ ﺟﻐﺮﺍﻓﯿﺎﯾﯽ ﺩﺭ ﺳﺮ ﺭﺍﻩ ﺧﻮﺩ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﯾﺎ ﺍﺯ ﻃﺮﯾﻖﻫﯿﺘﯽﻫﺎ ﻭ ﻫﻮﺭﯼﻫﺎ ﻭ ﻏﯿﺮﻩ ﺩﺭ ﺁﺳﯿﺎﯼ ﺻﻐﯿﺮ ﻭ ﺑﯿﻦ ﺍﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﻭ ﺁﺫﺭﺑﺎﯾﺠﺎﻥ ﺍﻣﺮﻭﺯ، ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺍﺳﺎﻣﯽ ﺁﺭﯾﺎﯾﯽ ﺍﺷﺨﺎﺹ ﺩﺭ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﻭ ﮐﺘﯿﺒﻪﻫﺎﯼ ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻧﻮﺍﺣﯽ، ﻭ ﯾﮑﯽ ﭘﻨﺪﺍﺷﺘﻦ ﺁﻥ ﻧﻔﻮﺫﻫﺎﯼ*ﻣﺴﺘﻬﻠﮏ ﺷﺪﻧﯽ* ﺑﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮﺕﻫﺎﯼ *ﻣﺴﺘﻬﻠﮏ ﮐﺮﺩﻧﯽ*، ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺭﺍﻩ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﺭﺍ ﺑﺎﻭﺭ ﮐﺮﺩﻧﯽﺗﺮ ﻣﯽﻧﻤﻮﺩ ﺑﻪ ﻭﯾﮋﻩ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﺳﺎﻣﯽ ﺑﺮﺧﯽ ﺍﯾﺰﺩﺍﻥ ﺁﺭﯾﺎﯾﯽ ﺩﺭ ﮐﺘﯿﺒﻪﻫﺎﯼ ﻫﯿﺘﯽ-ﻫﻮﺭﯼ ﺩﺭ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﮐﺎﺷﯿﺎﻥ ﻭ ﻏﯿﺮﻩ. ﺍﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﻧﻘﺎﻁ ﺿﻌﻒ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺍﺳﺖ.[۴] ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺷﻤﺎﻝ ﺷﺮﻗﯽ ﺣﺴﻦ ﭘﯿﺮﻧﯿﺎ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺴﯿﺮ ﺍﯾﻦ ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ: ﺍﻗﻮﺍﻡ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺟﺪﺍ ﺷﺪﻥ ﺍﺯ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﻫﻨﺪﯼ ﺁﺭﯾﺎﯾﯽ ﺍﺯ ﺳﻐﺪ ﺑﻪ ﻣﺮﻭ ﺁﻣﺪﻩ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻫﺮﺍﺕ ﺭﺳﯿﺪﻩﺍﻧﺪ. ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺁﻥ ﮐﺎﺑﻞ ﻭ ﻧﯿﺴﺎﯾﻪ ﺭﺍ ﺍﺷﻐﺎﻝ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺭﺧﺞ ﻭ ﻭﺍﺩﯼ ﻫﯿﺮﻣﻨﺪ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ. ﻣﺪﺗﯽ ﺩﺭ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺩﺭﯾﺎﭼﻪ ﻫﺎﻣﻮﻥ ﺩﺭ ﺳﯿﺴﺘﺎﻥ ﺳﮑﻮﻧﺖ ﺍﺧﺘﯿﺎﺭ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺳﭙﺲ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻤﺎﻝ ﻭ ﺷﻤﺎﻝ ﻏﺮﺑﯽ ﮔﺮﺩﯾﺪﻩ، ﻭﺍﺭﺩ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﻧﻮﺍﺣﯽ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﮐﻮﻩﻫﺎﯼ ﺍﻟﺒﺮﺯ ﺗﺎ ﺣﺪ ﺭﯼ ﮔﺮﺩﯾﺪﻩﺍﻧﺪ. ﺟﻮﻫﺮ ﻭ ﺟﺎﻥ ﮐﻼﻡ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﺰﺩﯾﮏﺗﺮ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻣﺪﻋﯿﺎﻥ ﺭﺍﻩ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﺍﺳﺖ. ﺣﺴﻦ ﭘﯿﺮﻧﯿﺎ ﺍﯾﻦ ﻣﻨﺎﺯﻝ ﺳﺮ ﺭﺍﻩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﻭﯼ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ۱۶ ﮔﺎﻧﻪﻭﻧﺪﯾﺪﺍﺩ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﺳﺖ.[۵] ﺩﯾﺎﮐﻮﻧﻮﻑ ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎﺏ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﻣﺎﺩ ﻧﯿﺰ ﺁﺷﮑﺎﺭﺍ ﺧﻂ ﺳﯿﺮ ﺷﺮﻕ ﺑﻪ ﻏﺮﺏ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﻃﻮﺍﯾﻒ ﻣﺎﺩﯼ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﻣﻘﺎﺭﻥ ﺣﺮﮐﺖ ﻃﻮﺍﯾﻒ ﺁﺭﯾﺎﯾﯽ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ ﻣﺎﺩﯼ ﺩﺭ ﻣﺴﯿﺮ ﻧﺠﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ، ﻃﻮﺍﯾﻒ ﺁﺭﯾﺎﯾﯽ ﺩﯾﮕﺮﯼ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ ﭘﺎﺭﺳﯽ ﺍﺯ ﻧﻮﺍﺣﯽ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻭﺍﺩﯼ ﻫﻠﻤﻨﺪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻫﻤﺎﻥ ﺷﺮﺍﯾﻂ ﻭ ﺍﻟﺰﺍﻡ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﻧﺠﺪ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﭘﯿﺸﺮﻭﯼ ﺁﻏﺎﺯ ﮐﺮﺩﻧﺪ. ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﻣﺴﯿﺮﻫﺎﯼ ﺗﺎﺯﻩﺍﯼ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ ﺍﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮﻫﺎ ﺍﺯ ﻫﺰﺍﺭﻩﻫﺎﯼ ﭘﯿﺶ ﺭﺍﻩﻫﺎﯼ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﻭﻟﯽ ﺁﺳﯿﺎﯼ ﺻﻐﯿﺮ ﻭ ﺑﯿﻦﺍﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﺳﯿﺎﯼ ﻣﯿﺎﻧﻪ ﻣﺘﺼﻞ؛ ﻭ ﺩﻭﻣﯽ ﺑﯿﻦﺍﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﺍﺩﯼ ﺳﻨﺪ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ.[۶] ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺩﯾﮕﺮ ﻣﺴﯿﺮ ﺷﻤﺎﻝ ﺷﺮﻗﯽ، ﻧﺠﺪ ﻣﺮﮐﺰﯼ، ﺷﻤﺎﻟﯽ، ﻧﺠﺪ ﻏﺮﺑﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﻃﻮﺍﯾﻒ ﻣﺎﺩ ﻭ ﻣﺴﯿﺮ ﺷﺮﻕ، ﻧﺠﺪ ﻣﺮﮐﺰﯼ، ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﻃﻮﺍﯾﻒ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ ﭘﺎﺭﺱ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺄﺋﯿﺪ ﺍﮐﺜﺮﯾﺖ ﺩﺍﻧﺶ ﭘﮋﻭﻫﺎﻥ ﺍﺳﺖ. ﮔﯿﺮﺷﻤﻦ ﺩﺭ ﺍﯾﻦﺑﺎﺭﻩ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ، ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻣﻘﺎﺭﻥ ﺑﺎ ﻇﻬﻮﺭ ﺯﺭﺗﺸﺖ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﺁﺭﯾﺎﯾﯽ ﺳﺎﮐﻦ ﺩﺭ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺳﯿﻠﮏ ﻧﺰﺩﯾﮏ ﮐﺎﺷﺎﻥ ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﻓﺸﺎﺭ ﺧﺎﺭﺟﯽ ﺷﺮﻭﻉ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﻏﺮﺏ ﻭ ﺟﻨﻮﺏ ﻏﺮﺏ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. ﺳﯿﻠﮏ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ۱۰۰۰ ﺳﺎﻝ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﻣﯿﻼﺩ ﺑﻪ ﺩﺍﺧﻞ ﻓﻼﺕ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺭﺳﯿﺪﻧﺪ. ﻣﻬﺎﺟﻤﺎﻥ ﻗﺒﻠﯽ ﻫﻨﺪﻭﺍﺭﻭﭘﺎﯾﯽ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﺑﻪ ﺁﺳﯿﺎﯼ ﺻﻐﯿﺮ ﻭ ﺑﯿﻦﺍﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﻭ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻏﺮﺑﯽ ﻧﻔﻮﺫ ﻣﯽﮐﺮﺩﻧﺪ؛ ﻭﻟﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﻗﻮﺍﻣﯽ ﺑﻮﻣﯽ ﻣﺴﺘﻬﻠﮏ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ. ﮔﯿﺮﺷﻤﻦ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺴﯿﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ ﻣﺎﺩﻫﺎ ﻭ ﭘﺎﺭﺳﯿﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﻓﻼﺕ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ، ﮔﺮﻭﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺑﻪ ﻣﺎﺩ ﺷﺪﻧﺪ ﺍﺯﻣﺎﻭﺭﺍﺀﺍﻟﻨﻬﺮ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺷﻤﺎﻝ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﻭ ﮔﺮﮔﺎﻥ ، ﺗﭙﻪ ﺣﺼﺎﺭ ﺳﯿﻠﮏ ﻭ ﮔﯿﺎﻥ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻭ ﺩﯾﮕﺮﯼ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺑﻪ ﭘﺎﺭﺱ ﺷﺪ، ﺩﺭﺭﺧﺞ ﺑﺎ ﺷﺎﺧﻪ ﻫﻨﺪﯼ-ﺁﺭﯾﺎﯾﯽ ﺩﺭﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺪﺗﯽ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﺩﺭ ﺟﻨﻮﺏ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﻭﺍﺩﯼ ﻫﯿﺮﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺩﺍﺧﻞ ﻧﺠﺪ، ﺳﯿﺴﺘﺎﻥ ،ﮐﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﭘﺎﺭﺱ ﺗﺎ ﻣﺮﺯ ﻋﯿﻼﻡ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﯾﺎﻓﺖ.[۷] ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ ﭘﺎﺭﺳﯿﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﻓﻼﺕ ﺍﯾﺮﺍﻥﻧﻈﺮﯾﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ ﺍﺯ ﭘﺎﺭﺳﻮﺁ ﺑﻪ ﭘﺎﺭﺳﻮﺁﺵ ﻋﺒﺪﺍﻟﺤﺴﯿﻦ ﺯﺭﯾﻨﮑﻮﺏ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ ﻃﻮﺍﯾﻒ ﭘﺎﺭﺳﻪ ﻇﺎﻫﺮﺍً ﺍﺯ ﻣﺤﻠﯽ ﺩﺭ ﻧﻮﺍﺣﯽ ﺷﺮﻕ ﺩﺭﯾﺎﭼﻪ ﺍﺭﻭﻣﯿﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﭘﺎﺭﺳﻮﺍﺵ (ﺯﺭﯾﻨﮑﻮﺏ ﺩﺭ ﺍﯾﻨﺠﺎ ﺑﺠﺎﯼ ﭘﺎﺭﺳﻮﺍ، ﭘﺎﺭﺳﻮﺁﺵ ﺭﺍ ﺫﮐﺮ ﮐﺮﺩﻩﺍﺳﺖ.) ﺩﺭ ﺍﻣﺘﺪﺍﺩ ﺯﺍﮔﺮﺱ ﺩﺭ ﺩﺭﻩﻫﺎﯼ ﮐﺮﺧﻪ ﻭ ﮐﺎﺭﻭﻥ ﺗﺪﺭﯾﺠﺎً ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮﺏ ﻓﻼﺕ ﺳﺮﺍﺯﯾﺮ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻭﻗﺘﯽ ﺩﺭ ﺣﻮﺍﻟﯽ ﺷﻮﺷﺘﺮ ﻭ ﻣﺴﺠﺪ ﺳﻠﯿﻤﺎﻥ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﻣﯽﺷﻮﺩ، ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ ﺭﺍ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻨﻄﻘﻪﺍﯼ ﮐﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺁﻧﻬﺎ ﭘﺎﺭﺱ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﻣﯽﺷﻮﺩ، ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ ﺭﺍ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻮﺍﺣﯽ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﺷﺒﺎﻧﮑﺎﺭﮔﯽ ﻭ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﯼ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺟﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﯾﻦ ﻧﻮﺍﺣﯽ ﺭﺍ ﺑﻪ ﯾﺎﺩ ﺳﺮﺯﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﻮﺍﻟﯽ ﺍﺭﻭﻣﯿﻪ ﺗﺮﮐﺶ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﭘﺎﺭﺳﻪ، ﭘﺎﺭﺳﻮﻣﺎﺵ، ﯾﺎ ﭘﺎﺭﺳﻮﺍﺵ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩﺍﻧﺪ. ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﻫﺨﺎﻣﻨﺶ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩٔ ﻣﻤﺘﺎﺯ ﺳﺮﮐﺮﺩﮔﯽ ﺍﯾﻦ ﻃﻮﺍﯾﻒ ﺭﺍ ﺑﺮﻋﻬﺪﻩ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﺳﺖ.[۸] ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﯽﺍﺭﺗﺒﺎﻃﯽ ﻧﺎﻡ ﭘﺎﺭﺳﻮﺍ ﺑﺎ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﭘﺎﺭﺱ ﺩﺭ ﺑﺮﺧﯽ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﺎﺭﺳﻮﺍ ﻣﺤﺘﻤﻼً ﺩﺭ ﺍﺭﺩﻻﻥ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﺑﯿﻦ ﺷﻬﺮ ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ ﻭ ﮐﻮﻩ ﺍﻟﻮﻧﺪ [۹] ﺑﺎ ﭘﺎﺭﺳﻮﺍﺵ ﯾﮑﺴﺎﻥ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩﺍﺳﺖ ﺍﻣﺎﺭﯾﭽﺎﺭﺩ ﻧﻠﺴﻮﻥ ﻓﺮﺍﯼ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ ﮔﻤﺎﻥ ﻧﻤﯽﺭﻭﺩ ﮐﻪ ﭘﺎﺭﺳﻮﺍﺵ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺳﺘﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻮﺍﯼ ﺁﺷﻮﺭ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻪ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﻗﻮﯼ ﭘﺎﺭﺳﻮﺍﺵ ﻫﻤﺎﻥ ﭘﺎﺭﺱ ﺑﻌﺪﯼ ﯾﺎ ﺑﺨﺸﯽ ﺍﺯﯾﺸﺎﻥ ﺍﺳﺖ.[۱۰] ﺩﯾﺎﮐﻮﻧﻮﻑ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ، ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺁﺭﯾﺎﯾﯿﺎﻥ ﺩﺭ ﭼﻪ ﺯﻣﺎﻧﯽ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﺱ ﭘﯿﺪﺍ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ. ﺩﺭ ﻫﺮ ﺣﺎﻝ ﻗﺒﻮﻝ ﺍﯾﻦ ﻓﺮﺿﯿﻪ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﻫﺸﺘﻢ ﺗﺎ ﻫﻔﺘﻢ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﻣﯿﻼﺩ ﺍﺯ ﺍﯾﺎﻟﺖ ﺷﻤﺎﻝ ﭘﺎﺭﺳﻮﺍ ﺁﻣﺪﻩﺍﻧﺪ، ﺧﯿﻠﯽ ﺿﻌﯿﻒ ﺍﺳﺖ.[۱۱] ﺩﯾﺎﮐﻮﻧﻮﻑ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ، ﭘﺎﺭﺳﻮﺁﺵ ﺩﺭ ﮐﺘﯿﺒﻪﻫﺎﯼ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺁﺷﻮﺭ ﺷﻤﺸﯽ ﺍﺩﺍﺩ ﭘﻨﺠﻢ ۸۲۳ ﺗﺎ ۸۱۰ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﻣﯿﻼﺩ ﻭ ﺩﺭ ﮐﺘﯿﺒﻪٔ ﺳﻨﺎﺧﺮﯾﺐ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۶۹۱ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﻣﯿﻼﺩ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻧﺒﺮﺩ ﺩﺭ ﺣﻠﻮﻟﻪ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺩﺭ ﯾﮏ ﺭﺷﺘﻪ ﺍﺯ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯼ ﺁﺭﺷﯿﻮ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﺁﺷﻮﺭ ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺣﻮﺍﺩﺙ ۶۵۳ ﺗﺎ ۶۵۲ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﻣﯿﻼﺩ ﺍﺳﺖ، ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺍﯾﺎﻻﺕ ﻣﻨﺘﻬﯽﻋﯿﻼﻣﯽ ﺫﮐﺮ ﺷﺪﻩﺍﺳﺖ، ﭘﺎﺭﺳﻮﺁﺵ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﭘﺮﺳﯿﺪ ﯾﺎﭘﺎﺭﺳﻪ ﺑﺎﺷﺪ.[۱۲] ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﻫﺰﺍﺭﻩٔ ﺳﻮﻡ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﻣﯿﻼﺩ، ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﺳﺎﻣﯽ ﺟﻐﺮﺍﻓﯿﺎﯾﯽ ﺁﺭﯾﺎﯾﯽ ﺩﺭ ﺁﺳﯿﺎﯼ ﺻﻐﯿﺮ ﻭ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﻠﯽ ﺩﺭ ﺁﺳﯿﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ ﺭﻭﺍﺝ ﯾﺎﻓﺖ، ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﭘﺎﺭﺳﻮﺁ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻗﺪﯾﻢ ﺗﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﺭ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎﺕ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺎﺭﺑﺮﺩ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺩﺍﺭﺩ. ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﺍﺯ ﭘﺎﺭﺳﻮﺁ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﻧﻘﺎﻁ ﻭ ﻧﻮﺍﺣﯽ ﭼﻨﺪﯼ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﻡﻫﺎﯼ ﺁﺭﯾﺎﯾﯽ ﻭ ﺳﺎﮐﻨﺎﻥ ﻏﯿﺮ ﺁﺭﯾﺎﯾﯽ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ.[۱۳] ﺗﺸﺎﺑﻪ ﺍﺳﻢ ﺩﻭ ﻣﺤﻞ ﺩﻟﯿﻞ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﯿﺴﺖ. ﻫﻤﺎﻥﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺩﺳﺖ ﮐﻢ ﺩﻭ ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺳﮕﺮﺗﻪﺩﺍﺷﺘﻪﺍﯾﻢ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ ﻣﺎﺩﯼ ﻭ ﺩﯾﮕﺮﯼ ﭘﺎﺭﺳﯽ ﺑﻮﺩﻩﺍﺳﺖ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﯿﺶ ﺍﺯ ﯾﮏ ﻭﯾﺸﺘﺎﺳﭗ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮑﯽ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ، ﺷﺶ ﻗﺮﻥ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪٔ ﺯﻣﺎﻧﯽ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ، ﺑﯿﺶ ﺍﺯ ﯾﮏ ﭘﺮﺳﻪ ﯾﺎ ﭘﺮﺳﻮﺍ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮﺍﻧﺴﺘﯿﻢ، ﺩﺍﺷﺖ.[۱۴] ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۸۳۰ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﻣﯿﻼﺩ ﻗﺮﻧﯽ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩٔ ﻫﺨﺎﻣﻨﺶ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﺳﻮﻣﺶ ﺷﻠﻤﺎﻧﺴﺮ ﺳﻮﻡ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺁﺷﻮﺭ ﺍﺯ ۲۷ ﺷﺎﻫﮏ ﺳﺮﺯﻣﯿﻦ ﺁﺳﯿﺎﻧﯽﻧﺸﯿﻦ ﭘﺎﺭﺳﻮﺍ ﺩﺭ ﺟﻨﻮﺏ ﻏﺮﺑﯽ ﺩﺭﯾﺎﭼﻪ ﺍﺭﻭﻣﯿﻪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﺑﺎﺝ ﮔﺮﻓﺖ. ﻧﺎﻡ ﺍﯾﻦ ﺷﺎﻫﮏﻫﺎ ﺩﺭ ﺳﺎﻟﻨﺎﻣﻪٔ ﺍﯾﻦ ﺷﺎﻩ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ ﺁﺭﯾﺎﯾﯽ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ. ﯾﮏ ﻗﺮﻥ ﺑﻌﺪ ﺁﺷﻮﺭ ﺑﺎﻧﯿﭙﺎﻝ ﻭﺍﺭﺩ ﺳﺮﺯﻣﯿﻦ ﻋﯿﻼﻡ ﮔﺮﺩﯾﺪ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﮑﻪ ﺧﺎﮎ ﻋﯿﻼﻡ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺗﻮﺑﺮﻩ ﮐﺸﯿﺪ، ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﻈﺮ ﺑﻌﺪﯼ ﮔﯿﺮﺷﻤﻦ ﺩﺭ ﻣﺮﺯ ﻋﯿﻼﻡ ﻭ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﺳﻮﻣﺶ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎﺭ، ﺑﺎ ﭘﺎﺭﺳﯿﺎﻥ ﺗﻤﺎﺱ ﭘﯿﺪﺍ ﮐﺮﺩ.[۱۵] ﮔﯿﺮﺷﻤﻦ ﺩﺭ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﻧﻈﺮ ﺑﺮ ﺍﯾﻦ ﺩﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﭘﺎﺭﺳﯿﺎﻥ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﺳﻮﺍ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﻫﺸﺘﻢ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﻣﯿﻼﺩ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺗﺪﺭﯾﺠﯽ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺟﻨﻮﺏ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭﻟﯽ ﺍﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺍﯼ ﺧﻮﺩ ﮔﯿﺮﺷﻤﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﮐﻬﻨﻪ ﺷﺪ ﻭ ﻭﯼ ﺍﺫﻏﺎﻥ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺁﺷﻮﺭﯾﺎﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎﺭ ﻧﻪ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﺳﻮﺍ ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﺳﻮﻣﺶ، ﺑﺎ ﭘﺎﺭﺳﯿﺎﻥ ﺗﻤﺎﺱ ﭘﯿﺪﺍ ﮐﺮﺩ.[۱۶] ﺯﻣﺎﻥ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻣﺎﺩ ﻭ ﭘﺎﺭﺱ ﺩﺭ ﻏﺮﺏ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺩﯾﺎﮐﻮﻧﻮﻑ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ، ﺣﺘﯽ ﺍﺯ ﻗﺮﻥ ﻧﻬﻢ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﻣﯿﻼﺩ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺁﺷﻮﺭﯼ ﺍﺳﺎﻣﯽ ﺯﯾﺎﺩﯼ ﮐﻪ ﮐﻤﺎﺑﯿﺶ ﺭﯾﺸﻪٔ ﺁﺭﯾﺎﯾﯽ ﺩﺍﺭﻧﺪ، ﺍﺯ ﻣﺎﺩ ﺷﺮﻗﯽ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﯽﺩﻫﻨﺪ ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﻧﻬﻢ ﺗﺎ ﻫﻔﺘﻢ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﻣﯿﻼﺩ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﮐﻨﻮﻧﯽﺁﺫﺭﺑﺎﯾﺠﺎﻥ ﻭ ﮐﺮﺩﺳﺘﺎﻥ ﻫﻨﻮﺯ ﻏﯿﺮ ﺁﺭﯾﺎﯾﯽ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺷﺮﻕ ﺳﺮﺯﻣﯿﻦ ﻣﺎﺩ ﺑﻌﺪﯼ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻮﺍﺣﯽ ﺭﯼ ﻭ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﺎﺩﯼ ﻧﻔﻮﺫ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﺳﺖ.[۱۷] ﻫﻨﺮﯼ ﻓﯿﻠﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﺳﺖ: «ﻣﺎﺩﻫﺎ ﺍﺯ ﻣﺎﻭﺭﺍﺀﺍﻟﻨﻬﺮ ﺑﻪ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺗﺎ ﻗﺮﻥ ﻫﻔﺘﻢ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﻣﯿﻼﺩ ﺩﺭ ﻧﺎﺣﯿﻪﺍﯼ ﻣﯿﺎﻥ ﺭﯼ ﻭ ﻫﻤﺪﺍﻥ ﻣﺴﮑﻦ ﮔﺰﯾﺪﻧﺪ.»[۱۸] ﺁﻣﯿﺨﺘﮕﯽ ﺩﻭ ﻗﻮﻡ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ ﻭ ﺑﻮﻣﯽ
آریایی ها همان ایرانیان ساکن فلات ایران در چند ده هزار سال گذشته بوده و 10 هزار سال قبل کل روسیه و اروپا زیر یخ بود و امکان رندگی وجود نداشت که کسی بخواهد از آنجا به ایران پر آب و گرم آن دوارن بیایید